Relatie met de kerndoelen en andere bronnen

Voor burgerschap zijn geen afzonderlijke kerndoelen geformuleerd. In verschillende leergebieden zijn echter wel kerndoelen vastgesteld die een relatie hebben met burgerschap. Bij sommige kerndoelen is deze relatie er expliciet, bij andere meer impliciet.

Kerndoelen met een expliciete relatie met burgerschapsonderwijs

In het domein Oriëntatie op jezelf en de wereld hebben de kerndoelen 36, 37 en 38 een relatie met burgerschapsonderwijs. Deze kerndoelen gaan over:

  • de hoofdzaken van de Nederlandse en Europese staatsinrichting en de rol van de burgers (kerndoel 36);
  • gedrag vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen en geestelijke stromingen in de Nederlandse multiculturele situatie (kerndoel 38a);
  • het respectvol omgaan met seksualiteit en (seksuele) diversiteit (kerndoel 38b).

Deze onderwerpen komen terug in de stam van onze vormingsboom en in de tak democratie.

De kerndoelen 3, 6, 7 en 8 van het domein Nederlands betreffen voorwaarden om deel te kunnen nemen aan een democratische en pluriforme samenleving:

  • het beoordelen van informatie in discussies en het reageren met argumenten (kerndoel 3)
  • het ordenen van informatie en meningen in teksten (kerndoel 6);
  • het vergelijken en beoordelen van informatie en meningen (kerndoel 7);
  • het leren ordenen van informatie en meningen in teksten die leerlingen zelf schrijven (kerndoel 8).

De teksten waarover de kerndoelen 6 en 7 spreken, kunnen natuurlijk ook in andere leerdomeinen dan het domein Nederlands aan de orde komen. Deze kerndoelen hebben een relatie met de takken democratie en verschillen in de burgerschapsboom. Deze kerndoelen zullen vooral tot uiting komen bij de leerdoelen die betrekking hebben op vaardigheden (vruchten van de boom).

Voor burgerschap zijn geen afzonderlijke kerndoelen geformuleerd. In verschillende leergebieden zijn echter wel kerndoelen vastgesteld die een relatie hebben met burgerschap.

Kerndoelen met een impliciete relatie met burgerschapsonderwijs

De meeste behoren ook tot het domein Oriëntatie op jezelf en de wereld.

  • Kerndoel OJW 34 spreekt over zorg voor de lichamelijke en psychische gezondheid van anderen. Die zorg komt tot uiting in samenwerking, omgaan met conflicten, het oordelen over mensen en meningen en het versterken van empathisch vermogen. Hier zien we een relatie met de vaardigheden en attituden van het burgerschapsonderwijs.
  • In kerndoel OJW 35 gaat het over leerlingen die zich in sociaal opzicht redzaam leren gedragen. Dit raakt aan verschillende takken van de vormingsboom, specifiek de tak Samen.
  • OJW 39 zegt dat leerlingen leren om met zorg om te gaan met het milieu. Hier is een verband met de tak Schepping.
  • In kerndoel OJW 47 gaat het over het vergelijken van de eigen omgeving met andere omgevingen in binnen- en buitenland. Als perspectieven worden daar genoemd landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing. Die perspectieven kunnen met alle takken van de burgerschapsboom verbonden worden. De expliciete benaming van het buitenland is terug te zien in de tak Wereld.
  • OJW 53 spreek over belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en de verbinding daarvan met de wereldgeschiedenis. Daarin is overlap zichtbaar met de tak Democratie.

Kerndoel 56 uit het domein Kunstzinnige oriëntatie gaat over kennis van en waardering voor cultureel erfgoed. Christelijke scholen kunnen bijvoorbeeld religieus erfgoed aan de orde stellen. Soms is er over cultureel erfgoed discussie, bijvoorbeeld als er een relatie is met het slavernijverleden. Daarmee is er een relatie met de takken Democratie, Samen, Verschillen en Wereld.

Sociale takken

In de thema’s zijn de vier sociale taken van Ten Dam et al. (2010) terug te vinden:

  • Democratisch handelen is terug te vinden in de doelen bij de tak Democratie.
  • Maatschappelijk verantwoord handelen komt terug in de doelen bij de takken Democratie, Verschillen, Samen, Wereld en Schepping.
  • Omgaan met verschillen komt terug in de doelen bij de tak Verschillen.
  • Omgaan met conflicten komt terug in de doelen bij de tak Samen.

Deze vier sociale taken zijn in andere bewoordingen terug te vinden op de burgerschapsposter van RMU. Hieronder staat een illustratie van de poster (in een versie voor primair onderwijs en een versie voor voortgezet onderwijs).

   

Currucilum.nu

In de takken van de vormingsboom zijn de thema’s van Curriculum.nu (2020) meegenomen. Enkele onderdelen staan bij de stam van de boom, omdat deze vooral betrekking hebben op de identiteit en persoonsvorming van de leerling. Daarbij is gebruik gemaakt van de onderstaande verdeling:

Bouwstenen Curriculum.nu Inhoudelijke thema’s en onderdelen burgerschapsboom
Vrijheid en Gelijkheid Democratie
Macht en Inspraak Democratie
Democratische cultuur Democratie
Identiteit Stam van de boom & Verschillen
Diversiteit Verschillen
Solidariteit Samen
Digitaal samenleven Digitaal
Duurzaamheid Schepping
Technologisch burgerschap Digitaal
Denk- en handelwijzen Deze onderdelen zijn terug te vinden in alle takken in tabel 1 én bij de doelen rondom vaardigheden en attituden.

Bronnen

Curriculum.nu (2020). Uitwerking Burgerschap. Verkregen via https://www.curriculum.nu/voorstellen/burgerschap/uitwerking-burgerschap/

Ten Dam, G., Geijsel, F., Feunerman, R. & Ledoux F.  (2010). Burgerschapscompetenties: de ontwikkeling van een meetinstrument. Pedagogische Studiën, 87(5), 313-333. https://hdl.handle.net/11245/1.330626

RMU.  Burgerschap – Reformatorische Maatschappelijke Unie (rmu.nu)

 

terug naar homevolgende pagina